Gabriëlla Cleuren

Een boek dat de maatschappij, een deel ervan in het oude Rusland doorlicht. Aristocraten hebben beschaafde omgangsvormen, reizen veel  en bezitten meestal het land. Voor de rest zijn er de boeren luiaards en dieven en lijfeigenen, armzalige beesten ,  op het armtierige land die analfabeet zijn en niets betekenen. Boeren betalen cijns aan de aristocraten voor het gebruik van de grond.  

De aristocraten die hier opgevoerd worden ( 1863) zijn beschaafde lieden, kennen talen , zijn verbonden met de natuur.  Er heerst een hiërarchie van prinsen naar lagere orden . Velen zijn ontwikkeld , houden zich bezig met poëzie, muziek, cultuur in het algemeen en beheren hun goederen,  vaak bedrogen door hun ondergeschikten omdat ze geen weet hebben van de dingen op het land. Vrouwen worden bewonderd en staan vaak hun mannetje in het beheer als de man wegvalt, ze zijn frivool, ontwikkeld, of naief en worden door mannen gevreesd (vogelverschrikkers)  of mateloos bewonderd.

Op het platteland hebben ze kennis van kruiden en houden zich bezig met het inmaken van vruchten. Ook religie en bijgeloof  ( geloof in geesten ) spelen er een belangrijke rol.

De dokterszoon Bazarof,  is de leraar van Arcady zoon van de aristocraat Nikolaj Petrowitsj en leert hem kritisch denken, filosoferen ,rationeel te handelen en emotie uit te schakelen( in de liefde gelooft hij niet, dat is romantiek)   en brengt kennis van wetenschap.  Hij leert hem niets voor waar aan te nemen, aan alles te twijfelen en alles in vraag te stellen . Het wordt een negatieve instelling , een soort nihilisme.

Arcady is een frisse positieve geest die dank zij zijn goede opvoeding de weg in het midden houdt en niet meegaat in de extreme opvattingen van zijn leraar die het leven ziet als geraas op een boot waarbij je voortdurend gevaren vermoedt. Bazarof heeft voortdurende kritiek op de hogere klassen, profiteert van hen , maar toont geen enkele dankbaarheid, is zelf misnoegd over de goedheid van zijn ouders. Hij is vreselijk egoïstisch .  Tenslotte sterft hij wanneer hij zich infecteert met tyfus.

Interessant is de kijk die Toergenjev geeft over het Rusland van 1863.

Vaak is hij een scherp gevoelsmatig psychologische waarnemer : ‘ Er sprak iets krampachtigs uit zijn gezicht, iets stomps, zijn diep liggende ogen star en nerveus zijn lach , kort , droog en onnatuurlijk ( Sitnikof)

Plannen en prognoses zijn gezwets. Het banale kan heel nuttig zijn .

Er is ook een soort zelfkwelling in  het denken van Bazarof.

De aristocraten met hun cultuur en goede manieren werden meestal omgebracht of vluchtten naar het Westen in de 20e eeuw. Hun plaats werd ingenomen door kleine burgertjes die nooit hetzelfde niveau hadden maar zoals we vandaag zien en waarbij de top ingevuld werd door criminelen die net zoals vroeger het volk onderdrukken, beliegen en uitbuiten ( Leviathan) en  In  ‘Spoken in Moskou van Jozeph Roth’

Uit het boek vernemen we dat de Russen gebrek aan affectiviteit hadden, een grenzeloze luiheid en zelfgenoegzaamheid lieten zien en op alles kritiek oefenden en dat ze leefden op andermans kosten.

Merkwaardig hoe zij lange tijd verbleven bij de aristocraten alsof ze op hotel gingen. (gastvrijheid)   Het op logis gaan bij elkaar houdt aan tot de dag van vandaag.

Taal: Verbondenheid van mensen met de natuur.

Overal blonk het goudgeel en groen. De leeuweriken goten hun trillers uit, kiewitten wiekten roepend boven vochtige weiden

Het lage zomerkoren , en het tere groen van rogge. De wilgen stonden erbij als haveloze bedelaars . De droeve aanblik van armzalige beesten.   G. Cleuren 21.9.2022